Wandelen langs UNESCO Werelderfgoed

Werelderfgoederen zijn culturele, historische en natuurlijke erfgoed die door UNESCO worden gezien worden als uniek, onvervangbaar en als eigendom van de hele wereld. Het belang van deze monumenten wordt zo groot geacht dat ze behouden moeten worden voor toekomstige generaties. Alleen dat erfgoed dat ingeschreven staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst mag deze titel dragen. Ieder jaar wordt de lijst samengesteld door het Werelderfgoedcomité van UNESCO. Dit comité heeft ieder jaar een wisselende samenstellingen waarin vertegenwoordigers uit verschillende landen plaats vinden. 

Dit zijn de werelderfgoedlocaties in het Koninkrijk der Nederlanden. In juli 2021 werd het Nederlandse lijst aangevuld met wel 3 werelderfgoederen: de Neder-germaanse linies, de Hollandse Waterlinie en de Koloniën van Weldadigheid.

*Planetarium van Eise Eisinga (2023)

Het Planetarium van Eise Eisinga in het Friese Franeker is uniek in de wereld. Het is oudste nog werkende planetarium. Het planetarium wordt aangedreven door een slingeruurwerk. Het geeft een actueel beeld van de posities van de verschillende hemellichaamen: de maan, de zon, de aarde en vijf andere planeten, meer planeten waren bij de bouw van het rijksmonument niet bekend. 

Zakenman en wolfabrikant Eise Eisinga bouwde het zelf tussen 1774 en 1781 in de woonkamer van zijn eigen woonhuis. 

*Neder-Germaanse linies (2021)

De Neder-Germaanse linies vormen de grenzen van het Romeinse Rijk in Nederland en Duitsland. De Limes waren nergens anders zó lang onafgebroken in gebruik is geweest als in Nederland. Langs deze grenzen zijn talloze sporen van alle onderdelen van de Romeinse militaire aanwezigheid terug te vinden: legioensbases, forten, wachttorens, vlootbases en infrastructuur, maar ook restanten van watermanagement door landschapsaanpassing zijn terug te vinden. 


*De Hollandse Waterlinie (2021)

De Hollandse waterlinies werden tussen 1815 en 1870 gebouwd tussen de Zuiderzee en de Biesbosch. In totaal was het systeem zo’n tweehonderd kilometer lang. Tot het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 was de verdedigingslinie in gebruik. Door grote delen grond onder water te zetten, wat ze onbegaanbaar maakte voor legers te voet en te ondiep voor schepen om doorheen te varen, werden de belangrijkste Nederlandse steden erachter beschermd. De Stelling van Amsterdam (onderdeel van de waterlinies) werd in 1996 al tot werelderfgoed uitgeroepen. 


*Koloniën van Weldadigheid (2021)

De Maatschappij van Weldadigheid werd in 1818 opgericht door generaal Johannes van de Bosch om armoedige gezinnen, meestal afkomstig uit de grote steden te helpen om een eigen bestaan op te bouwen als boer. In de provincies Drenthe en Antwerpen van het toenmalige Verenigd Koninkrijk der Nederlanden werd een aantal koloniën gesticht. Vier deze koloniën:  Frederiksoord, Wilheminaoord en Veenhuizen in Nederland en de Wortel-kolonie in België werden werelderfgoed in 2021. 


*Van Nellefabriek Rotterdam (2014)

De Van Nellefabriek in Rotterdam is een iconisch voorbeeld van het Nieuwe Bouwen. Het is een revolutionair ontwerp van architect Leendert van der Vlugt, in samenwerking met ingenieur J.G. Wiebenga en werd gebouwd tussen 1925 en 1931. Oorspronkelijk diende de fabriek voor de productie van koffie, thee en tabak en stond ze bekend om haar lichte, transparante ontwerp van staal en glas. Internationaal wordt de Van Nellefabriek geroemd als een icoon van functionalistische industriële architectuur en beschouwd als een van de mooiste fabriekspanden van de 20e eeuw. Vandaag de dag fungeert het gebouw als een inspirerende creatieve werkplek en veelzijdige evenementenlocatie, waardoor het een levend monument is van modernistisch erfgoed.


*Grachtengordel van Amsterdam (2010)

De Amsterdamse Grachtengordel, aangelegd in de 17e eeuw tijdens de Gouden Eeuw, is een meesterwerk van stedelijke planning en watermanagement. Het gebied bestaat uit een halve cirkel van grachten rond de oude binnenstad, met elegante herenhuizen, bruggen en bomenrijen die het karakter van de stad bepalen. In 2010 werd de Grachtengordel toegevoegd aan de UNESCO Werelderfgoedlijst vanwege haar unieke stedenbouwkundige ontwerp, culturele betekenis en historische waarde. Het is een levend monument dat laat zien hoe Amsterdam economische groei combineerde met innovatieve stadsontwikkeling.


*Waddenzee (2009) samen met Duitsland en Denemarken

De Waddenzee is een uniek natuurgebied dat zich uitstrekt langs de kust van Nederland, Duitsland en Denemarken. Sinds 2009 staat het Nederlandse en Duitse deel op de UNESCO Werelderfgoedlijst, later gevolgd door Denemarken in 2014. Het is het grootste aaneengesloten getijdensysteem ter wereld met ongerepte zand- en slikplaten. De Waddenzee is van onschatbare ecologische waarde: miljoenen trekvogels gebruiken het als tussenstop, en het is een belangrijk leefgebied voor zeehonden, vissen en talloze soorten schelpdieren. Het Werelderfgoedlabel erkent de Waddenzee als een uitzonderlijk voorbeeld van natuurlijke dynamiek en biodiversiteit.


*Rietveldschröderhuis in Utrecht (2000)

Het Rietveld Schröderhuis in Utrecht is een toonaangevend voorbeeld van moderne architectuur. Ontworpen door architect Gerrit Rietveld in 1924 in opdracht van Truus Schröder, was het huis een radicale interpretatie van de ideeën van de kunstbeweging De Stijl. Het gebouw valt op door zijn flexibele indeling, het gebruik van primaire kleuren en de integratie van interieur en exterieur, wat het tot een iconisch werk van de moderne beweging maakt. Het Rietveld Schröderhuis wordt beschouwd als een meesterwerk van menselijk creatief genie en heeft een belangrijke invloed gehad op de ontwikkeling van de architectuur in de moderne tijd.


*Droogmakerij De Beemster in Noord-Holland (1999)

Droogmakerij de Beemster, in Noord-Holland, is een meesterlijk voorbeeld van 17e-eeuwse landaanwinning. In 1612 werd het meer De Beemster drooggelegd door middel van een ringdijk van 42 kilometer en een ringvaart, waarna 43 windmolens het water uit de polder pompten. Het resultaat is een strak geometrisch landschap met rechte wegen, kavelsloten en boerderijen, ontworpen volgens de principes van klassieke en Renaissance-planning. Deze unieke verkaveling heeft wereldwijd invloed gehad op latere droogmakerijen en wordt beschouwd als een uitzonderlijk voorbeeld van een door de mens gecreëerd landschap.


*ir. D.F. Woudagemaal bij Lemmer (1998)

Het ir. Dr. Woudagemaal in Lemmer is het grootste nog functionerende stoomgemaal ter wereld stamt uit 1920 en staat sinds 1998 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Tot op de dag vandaag wordt dit grote waterwerk door het Waterschap Friesland bij te hoge waterstanden om er voor te zorgen dat de Friezen droge voeten houden.


*De historische binnenstad van Willemstad op Curaçao (1997)

De historische binnenstad van Willemstad op Curaçao staat sinds 1997 op de UNESCO Werelderfgoedlijst.Deze erkenning benadrukt de uitzonderlijke universele waarde van de stad als een voorbeeld van een koloniale handels- en administratieve nederzetting in het Caribisch gebied.


*Molens van Kinderdijk-Elshout (1997)

De molens van Kinderdijk-Elshout in Zuid-Holland vormen een uniek waterbeheersysteem. Het erfgoed bestaat uit negentien windmolens uit de 18e eeuw. Ze zijn gebouwd om overtollig water uit de polders weg te pompen en vormen samen met gemalen, sluizen en dijken een ingenieus geheel. Kinderdijk laat zien hoe Nederlanders al eeuwenlang leven met en tegen het water. Het gebied is niet alleen een technisch hoogstandje, maar ook een prachtig cultureel landschap dat wereldwijd bewondering oogst.


*Schokland en omgeving in de Noordoostpolder (1995)